Nul en kosmogonie

Introductie

Vooraf wil ik benadrukken dat alles dat ik in dit gedachtenexperiment probeer te duiden over de kosmogonie, het ontstaan van de kosmos zoals wij die ervaren, nauwelijks in woorden uitgedrukt kan worden en dus niet de waarheid. Maar ik heb als mens niets anders dan mijn persoonlijke en gekleurde ervaring en taal om de door mij ervaren werkelijkheid tot uitdrukking te brengen. Daar moet ik het mee doen. Met dit gedachtenexperiment wil ik aannemelijk te maken dat er een nog een ander onnavolgbaar fenomeen is dat interpretatie integreert en ontstijgt. Dit fenomeen noem ik de ziel. Degenen die dit een lastig woord vinden mogen het vervangen door hoger zelf innerlijk licht innerlijke bron of een ander woord dat beter past. Dit gedachtenexperiment is ook een pleidooi om de ziel in alle vormen van besluitvorming mee te nemen.
Dus wees er maar niet al te zeker van wanneer je iets heel zeker weet.

Leven is als iemand die in een boot vaart. 

Hoewel hij of zij aan boord het zeil hanteert, het roer ter hand neemt of boomt, 

draagt de boot hém en is zij of hij niets zonder de boot. 

Door met de boot te varen maakt een mens die tot een boot. 

De lucht, het water en de kust zijn allemaal de tijd van de boot geworden. 

De hele aarde en de hele ruimte zijn de activiteit van de boot.

Met het ik dat leeft en het leven dat ik ben, is het net zo.

Zen meester Dogen 12e eeuw

Inleiding

Het is mijn intentie de bevindingen en mijn interpretatie daarvan, naast de gebruikelijke en wetenschappelijke interpretatie van de kosmos te zetten zonder die te diskwalificeren. Beiden zijn vanuit hun eigen standpunt werkzaam en ‘waar’. Meerdere interpretaties van de werkelijkheid maken relatief wat we voor onaantastbaar houden. De conclusie is dan dat er geen eenduidige ’waarheid’ (b)lijkt te zijn. Of het nu de mechanische wereldbeeld is van Newton of de bevindingen van de relativiteit theorie en kwantum fysica. Elke ‘waarheid’ is dan een door mensen ervaren, bedachte, geaccepteerde en werkzame interpretatie van de collectieve belevingswereld en daarnaast historisch, maatschappelijk en cultureel bepaald. Alles wat we zien, ervaren en meten is de menselijke interpretatie van de manifestatie van een oneindige variatie. 

De schepping

Al millennia lang hebben mensen intuïtief geprobeerd hun leven, belevenissen en belevingswereld betekenis te geven en te duiden. Dat doen we door er een verhaal van te maken. Voor zover mij bekend, kennen alle samenlevingen en culturen een kosmologische scheppingsmythe. In vrijwel alle gevallen is daarin sprake van de schepping van de kosmos en de aarde door iets of iemand. Een scheppend oer-principe of beginsel. Scheppen is in dit verband het woord voor uit nog niet iets, iets nieuws creëren. 

De kosmos

Laten we voor deze interpretatie van de schepping eens beginnen voor het allereerste begin, voor de oerknal, bij nul, wat ik in dit gedachtenexperiment het voor-spronkelijke noem. Er is nog niet iets, geen tijd, geen ruimte, geen woorden niets meer dan niets…nul… 

Er ‘is’ alleen pure open potentialiteit of creativiteit als mogelijkheid: het zou kunnen. Een situatie van totale nulheid, non-dualiteit. De fase waarin alles nog nul-puntig is en alles in concept mogelijk, maar totaal ongedifferentieerd. Niet hoog of laag, zwart of wit, warm of koud, licht donker, binnen buiten, goed, slecht, begin of eind ad infinitum. Dan, vanuit dit 0 punt van potentialiteit en non-dualiteit, komt een enorme fundamentele creatieve oerkracht en energie vrij. Een beginnend proces dat we tegenwoordig de oerknal noemen. Het is de modernste variant van een scheppingsmythe. Er ontstaan in een nog tijdloze flits verbindingen, relaties. Die kunnen zich manifesteren omdat er al-tijd al een open ontvankelijke ruimte of leegte was en is , waarmee, waardoor en waarbinnen dit creatieve oerproces zich kon en kan manifesteren. Er ontstaan gaande dit proces steeds meer complexe ‘zwaardere’ verbindingen doordat de eerste eenvoudige elementen relaties met elkaar aangaan. Wanneer vanuit deze verbindingen en de bijbehorende ordening zich iets nieuws manifesteert, gaat het oude gedeeltelijk op in het nieuwe met andere, soms stabielere eigenschappen. Er gaat niets ouds verloren, maar door de verbinding van iets met iets anders transformeert zich dat in iets nieuws. Je zou ook kunnen zeggen dat er nieuwe mogelijkheden of anders gezegd nieuwe informatie ontstaat. In dit creatieve proces gaan constructie en destructie hand in hand en zijn beide neutraal. Constructie leidt uiteindelijk tot destructie en destructie is het voorstadium van iets nieuws. Om een lang verhaal kort te houden, als een van de ontelbare en onvoorstelbare uitkomsten van deze creatieve oer-processen, ontstaat er op een kleine planeet bij een kleine ster leven. Leven is een bijzonder, zichzelf ordenend en in stand houdend organisch proces dat kan leren, zichzelf vermeerderen en informatie kan doorgeven. Het levende, organische is ontstaan als gevolg van en door het anorganische. Het niet levende; ruimte, licht, lucht, water en mineralen (aarde) maakt al het levende (planten en dieren) en ook het voortbestaan van mensen mogelijk. Het niet levende lijkt daarmee oorspronkelijker. Daarmee is het levende een gevolg, secundair. Anders gezegd, het niet levende maakt het levende mogelijk en is daarmee van primair belang. 

Voor-spronkelijk

Omdat alles uit een voor-spronkelijk 0 of nog-niet-iets ontstaat, heeft ook alles wat zich daardoor manifesteert nog een open relatie met dat ongedifferentieerde en voor-spronkelijke dat daaraan ‘ten grondslag’ ligt. Daarom is volgens deze gedachtegang de grenzeloze creatieve en ordende oerkracht, een fenomeen dat zich in de ontvankelijke ruimte, tijdloos en universeel manifesteert. Dat hypothetische voor-spronkelijke is daarmee nog onverkort werkzaam in alles wat is en dus ook in mensen.

De mens

Een mens is een bijzonder en complex wezen dat op zichzelf en de omgeving kan reflecteren naar zijn en haar hand zetten, maar nog steeds onderdeel is van kosmische principe van constructie en destructie. Dit betekent mede dat mensen de creatieve oerkracht met hun bewustzijn gericht kunnen toepassen, constructief en destructief. De mens beschikt over het mentale vermogen om rationeel te denken, maar heeft daarnaast emoties en een cultureel bepaald besef van goed en kwaad. Deze complexe mengelmoes van creativiteit, rationaliteit, emotionele interpretatie en het vaak vage besef dat er meer is tussen hemel en aarde, kortom bewustzijn en spiritualiteit, maakt de mens tot een ingewikkeld wezen. Al vanaf het begin van de menselijke ontwikkeling hebben wij die creatieve kracht ten dienste van onszelf toegepast. Van stenen bijlen, pijlpunten, aardwerk, kunstvoorwerpen, tot computers en atoombommen. Daarmee hebben we een grote verantwoordelijkheid op ons genomen.

Tijd 

Het leven beweegt zich door ons als individu heen, en dat van individuen is daarmee eindig en tijdelijk. Met de menselijke komst, komt het reflectieve besef van tijdelijkheid mee. De menselijke, bewuste en onontkoombare ervaring van leven en dood. In de prehistorie werd, om de tijd te verdelen eerst gebruik gemaakt van de zon, de maan, de sterren, jaren, seizoenen, maanden en dagen. Pas ver daarna werd de klok werd uitgevonden in 24 uren en steeds nauwkeuriger in 60 minuten in 60 seconden en tegenwoordig in nanoseconden; 1 miljardste van een seconde. De huidige manier van het meten van tijd is daarmee een combinatie en erfenis van diverse oude beschavingen met hun tijdverdeling en de huidige wetenschap. Tijd is een menselijk construct en daarom in deze benadering geen absoluut maar een relatief menselijk gegeven. In de kosmos of het universum zoals wij die interpreteren, vinden voortdurend processen in de mensentijd plaats. Voor een insect, een boom of een kei is er geen menselijk besef van tijdelijkheid. Die zijn gewoon, maar maken net als mensen wel deel uit van het kosmische processen van constructie en destructie en de kosmische cirkelgang 

Afstand

Naast het besef van tijd ontstaat er vanuit het menselijk perspectief van toen en nu en van hier en daar, de ervaring van afstand. Er werd gemeten in landmijlen, zeemijlen, ellen, voeten, duimen, inches, vadems enz. Napoleon maakte daar een eind aan door de standaardmeter in te stellen in een decimaal stelsel van 100 centimeter. Het kost tijd; seconden, een aantal uren, dagen, jaren om een bepaalde afstand van hier naar daar in meters te overbruggen. Een kosmisch lichtjaar, de lichtsnelheid als afstand tot andere sterren, is daarmee een bijzondere mix van aardse jaren en Napoleontische kilometers die het licht met die met de snelheid van een aards zonnejaar aflegt. 

Gedachten experimenten

Wanneer ik me probeer voor te stellen dat er nog geen mensen bestaan en dat daarmee ook geen menselijke bewustzijn van tijd of plaats, is alles nog een een-puntig ‘nu’ en alles ‘gelijktijdig’ en mogelijk. Een eeuwig nu, een tijdloze gelijktijdigheid of tegelijkertijd; een al-tijd. (Merk op hoe moeilijk het is je uit te drukken zonder tijd gerelateerde woorden te gebruiken! Vandaar de relativerende ‘ ‘). Er is dan ook geen afstand, want die wordt bepaald door de menselijke combinatie van de tijd die nodig is om tijdens het leven op aarde van A naar B, of van levend naar dood te gaan. Het enige dat dan overblijft is een oer-ruimte waarin de enorme verscheidenheid en veelheid, waaronder al het levende en later wij mensen, zich manifesteert. Een onmetelijk groot ‘aanwezig’ veld van elkaar in stand houdende of zich hergroeperende en interacterende relaties en manifestaties. 

Wetten en waarheid

In het menselijk bewustzijn met het besef van tijd en afstand spelen de a priori (voorafgaand aan alles) aannames van afstand en tijd een belangrijke/doorslaggevende rol bij het maken van (reken)modellen en wetten. Die zijn wij in onze als tijdelijke en voorspelbare ervaren werkelijkheid natuurwetten gaan noemen. Maar wetten zijn weer menselijke bedenksels in tijd en afstand over de natuur en de kosmos die voor mensen ‘werken’ en door ons creatief worden toegepast. De kosmos zonder de mens heeft geen menselijke wetten, die is…mogelijk…net als wij.

In die oer ruimte bestaan daarmee naast elkaar meerdere werkzame processen; die van het kosmische creatieprincipe, het bestaan van de aarde met daarop het leven en die van de mens, met de emotionele en rationele beleefde werkelijkheid van tijd en afstand, goed en kwaad. Er zijn zo gezien zeker 5 dimensies van ‘waarheid’ of processen. 1. Het tijdloze kosmische niveau, waarin wij als mensheid een oneindig kleine rol in spelen. 2. Het planetaire niveau waarin wij een verwaarloosbare tijdelijke rol in spelen. 3. Het historisch en culturele niveau, waarin wij een doorslaggevende rol in spelen. 4. Het intermenselijke niveau waarin we als personen een belangrijke rol spelen, en tenslotte 5: Het individuele leven waarin we een verantwoordelijkheid naar onszelf, de ander en onze aarde toe hebben. Wat in de ene dimensie waar is kan in de andere dimensie een ondergeschikte rol spelen.

De ziel als vertegenwoordiger van het creatieve kosmische ordenende principe in de mens 

In dit hele, dus ook menselijke proces speelt nog een ander opmerkelijk mysterieus fenomeen door. Dit is, net als het bovenstaande, niet zo gemakkelijk in het beperkte menselijke perspectief te plaatsen, maar werd en wordt wel door de eeuwen heen door velen beschreven en ervaren. Een eenduidig, non-dualistisch en onnavolgbaar fenomeen dat ik de ziel of essentie noem. Voor lezers die het woord ziel een vervelend woord vinden, vertaal dat gerust met een ander beter passend woord. De ziel als de manifestatie van het voor-spronkelijke principe in alles wat is. In menselijke termen, de verbinding met het voor-spronkelijke. De verbinding met de non-dualistische bron, die alles tot een kloppend geheel maakt. Het is het fenomeen in ons, dat zich van buiten tijd, ruimte of afstand in al het bestaande, en daarmee ook in en door mensen manifesteert. De in de mens aanwezige voor-spronkelijke relatie met de neutrale scheppende oerkracht die zich door de kosmische ruimte heen laat kennen. Liefdevol in de zin van oordeel-loos en radicaal neutraal betrokken. Niet als liefelijk of iets waar je een goed gevoel over hebt, op hoopt of het lief zijn voor elkaar. Het is te vergelijken met een waterbron. Het water daarvan heeft op zichzelf geen doel, is gewoon, maar zonder water is aards leven onmogelijk. Of te vergelijken met de as van een wiel waar alles om heen draait. De as beweegt niet, maar maakt de voortgang mogelijk. In het taoïsme wordt dat het wu wei principe genoemd. De ziel is en heeft geen doel in zichzelf, maar is van fundamenteel belang en van voor-spronkelijke oorsprong. Andere omschrijvingen die gebruikt worden voor dit fenomeen zijn; hoger zelf, universele liefde of kracht, innerlijke kracht en innerlijk licht. In de praktijk blijkt dit fenomeen de altijd aanwezige hulpbron te zijn die mensen kan bijstaan om onze uitdagingen meer, of weer, in overeenstemming met de kosmische orde te brengen. 

Mijn werk definitie van de ziel:

Fenomeen dat zich van buiten de buiten de tijd tijdelijk met ons verbindt en na ons bestaan weer op gaat in het grote geheel.

De ziel als oordeelloze non-dualistische, tijdloze, altijd en overal aanwezige hulpbron van de kosmos in de mens. 

De ziel als overstijgend en ontstijgend fenomeen, wel verbonden, niet gebonden.

1e Samenvatting

Er zijn zo gezien de volgende basis principes of uitgangspunten die allemaal ten dienste van elkaar staan en ‘gelijktijdig’ gerelateerd en gelijktijdig geïntegreerd zijn. 

A. 0 voor-spronkelijke pure potentialiteit

B. ontvankelijke ruimte

C. bezielende creatieve principe

D. zich ordenende en verbinding zoekende processen

E. veelheid van vormen en leven

E. bezielde van zichzelf bewuste mensen

 

Bewustzijn

Het menselijk bewustzijn en het denken, dat ik samen de geest noem, zorgt er voor dat voor dat we onszelf en de omgeving ervaren en die met elkaar kunnen delen. Maar alles wat er is, komt uit dezelfde bron en manifesteert zich: 

in processen ten opzichte van- en afhankelijk van elkaar en altijd relatief en relationeel interacterend 

Zo gezien zijn wij tijdelijke, unieke levende manifestaties binnen een enorm dragend veld. Een veld van onderlinge afhankelijke, dode en levende verbindingen en interacterende processen, dat we de natuur noemen. Daarom is het mijns inziens onmogelijk het totaal te overzien, omdat het zich tegelijkertijd in ons, door ons en voor ons voltrekt. We kunnen ons er niet buiten begeven, want er is geen buiten. Dat is onvoorstelbaar, maar wel ervaarbaar als de eenheid met alles wat is. Deze mystieke ervaringen van eenheid zijn van alle tijden en hebben gemeen dat ze niet onder woorden gebracht kunnen worden. De ziel en de geest kun je zien als 2 delen van het yin/yang symbool. De geest en het bewustzijn zijn instrumenten om de ziel weer te leren herkennen, kennen en erkennen. Het zijn van het een kan niet zonder het bewustzijn van het ander. De ziel kan niet gekend worden zonder het bewustzijn en er is altijd een deel van het een werkzaam in het andere deel. Ze vullen elkaar aan en het geheel vormt meer dan de som der delen.

Waarheid

Wat wij vanuit ons perspectief zien als materie, sterrenstelsels, manen, planeten, straling, zijn manifestaties met een, voor ons in de tijd en afstand geordend karakter. Daardoor kunnen wij er, vanuit onze beperkte menselijke tijdelijke interpretatie, iets meer over zeggen en er mee werken. We registreren die ordening en vertalen die naar wetten, formules en voorspellingen die door ons zijn bedacht en nu voor ons werkzaam zijn. En omdat het werkt, lijkt dit voor ons de Waarheid te vertegenwoordigen.

Maar het zijn de tijdelijke menselijke waarheden en relatief,

omdat in deze benadering alles relationeel en relatief is

DE Waarheid is door de hele menselijke geschiedenis heen relatief en tijdelijk gebleken. Elk paradigma of wereldbeeld werd vervangen door een nieuw. Van de ‘waarheid’ van goden in de oudheid, de waarheid van de vier elementen, van de aarde centraal naar de zon centraal, van Newton naar Einstein. In dat proces heeft in onze tijd de wetenschap en techniek als nieuwe religie het alleenrecht op de waarheid: het wetenschappelijk bewezen, dus waar. We meten het, we weten het, geen twijfel mogelijk! De wetenschap en de daaruit ontstane technologie heeft m.i. het bijzondere karakter van de kosmos en het leven ontdaan van de bezieling. Met als gevolg de onttovering en ontzieling van het menselijke wereldbeeld. De mens denkt zich in zijn overmoed buiten de kosmische orde te kunnen plaatsten. Daarmee brengen we de aarde, anderen en onszelf veel schade toe. De zielloze technologie heeft onze aarde tot een geld producerende machine gedegradeerd. Geld als doel op zich dat veel kapot maakt dat belangrijk en fundamenteel is en geld dat ons als werknemer in dienst heeft. Het gevolg is dat er liefdeloos wordt omgegaan met de aarde, de natuur. Daar krijgen we als rijken gemak, ‘leuke dingen’ en geld voor terug. De aarde kan zich tegen ons keren, niet omdat ze kwaadaardig is, maar vanuit de kosmische ordening die voorschrijft dat alles wat opgebouwd is ook weer te gronde zal gaan en omdat we kosmische natuurwetten niet respecteren. Het herstel van de verbinding met onze ziel kan ons helpen onze samenleving weer meer in overeenstemming te brengen met de kosmische ordening waar we deel van uitmaken.

Tenslotte

Je kunt de ziel zien als het potentiële zelf dat we zouden kunnen zijn. Het zich stap voor stap verbinden met- en het vertrouwen op- dit mogelijke zelf, is de mogelijkheid om de bezieling terug te brengen in onze samenleving. Dat kan bijvoorbeeld door dit fenomeen als hulp- en informatiebron mee te nemen bij de besluitvorming van wetten, toekomstvisies en door bijvoorbeeld de ‘ziel’ van de natuur letterlijk een plek en een stem te geven.

Literatuur

Het mysterie van de tijd, Carlo Rovelli, Prometheus, 2021.

Helgoland, Carlo Rovelli, Prometheus, 2021.

Waarom materialisme totale onzin is, Bernardo Kastrup, Samsara, 2013.

Godesses. Mystries of the Femine Divine, Jodeph Campbell Founadtion, (jcf.org)

Vrij spel voor de ziel, Henk Visser, Eigen beheer, 2023.